ABD Merkez Bankası Fed'in Haziran ayı toplantısının tutanakları, yeni ticaret tarifelerinden kaynaklanan enflasyon endişelerinin, işgücü piyasasındaki zayıflık ve ekonomik gücün devam ettiğine dair işaretlerle çatışması nedeniyle, yetkililer arasında faiz oranlarının ne kadar agresif bir şekilde düşürüleceği konusunda giderek artan bir görüş ayrılığı olduğunu ortaya koydu.

17-18 Haziran tarihlerinde düzenlenen Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısının Çarşamba günü yayınlanan tutanakları, politika yapıcıların gelecekteki faiz oranlarına ilişkin olarak büyük ölçüde "bekle ve gör" tutumunu koruduğunu gösterdi. Toplantı, Aralık 2024'ten bu yana değişmeyen referans faiz oranının %4,25-%4,5 seviyesinde sabit tutulması yönünde oybirliğiyle alınan kararla sona erdi.

Ancak tartışmalar, para politikasının ileriye dönük yolu konusunda giderek artan bir ayrışmayı yansıtıyor.

Tutanaklara göre, "Katılımcıların çoğu, bu yılın ilerleyen dönemlerinde federal fon oranı hedef aralığının düşürülmesinin uygun olacağını düşünüyor" ve tarifelerden kaynaklanan enflasyonist baskıların "geçici ve sınırlı" olabileceğini, ekonomik büyüme ve işgücü piyasasının gücünün azalmaya başlayabileceğini belirtiyor.

Ancak bu kesintilerin kapsamı ve zamanlaması tartışma konusu olmaya devam ediyor.

Bazı yetkililerin bu ay faiz indirimini desteklediği bildirilirken, diğerlerinin 2025 yılında herhangi bir indirime gerek görmediği belirtildi. Tutanaklarda belirli kişilerin adı verilmese de, Fed Guvernörleri Michelle Bowman ve Christopher Waller daha önce, enflasyonun düşmeye devam etmesi halinde 29-30 Temmuz tarihlerinde yapılacak toplantıda faiz indiriminin gündeme gelebileceğini belirtmişti.

Öte yandan, "birkaç" yetkili, mevcut faiz oranı seviyesinin zaten nötre yakın olabileceğini ve yalnızca sınırlı sayıda indirime ihtiyaç duyulabileceğini savundu. Bu görüş, enflasyonun %2 hedefinin üzerinde kaldığı ve ekonominin direnç göstermeye devam ettiği yönündeki endişelerle desteklendi.

(Fed terminolojisinde "bazı" ifadesinin "birkaç" ifadesinden daha fazla yetkili anlamına geldiğini belirtmekte fayda var.)

Fed, toplantıda faiz oranı projeksiyonlarını güncelleyerek, 2025'te iki, sonraki iki yılda ise üç indirim daha öngördü.

Bu durum, Fed Başkanı Jerome Powell'ı istifaya çağıran ve defalarca hızlı ve önemli bir faiz indirimi talep eden Başkan Donald Trump'ın artan baskısının ortasında geliyor. Trump, hayal kırıklığını hem kamuoyunda hem de Truth Social platformu aracılığıyla dile getirdi.

Powell ise siyasi müdahalelere direnme konusunda kararlılığını koruyarak temkinli bir yaklaşım sergiledi. Ekonominin gücü ve enflasyonla ilgili süregelen belirsizliğin, daha fazla netlik ortaya çıkana kadar sabır gerektirdiğini belirtti.

Tutanaklara göre: "Enflasyon ve ekonomik görünüme ilişkin belirsizlik azalmış olsa da katılımcılar, politika ayarlamalarında temkinli bir yaklaşımın uygun olmaya devam ettiği değerlendirmesinde bulundu."

Yetkililer ayrıca, yüksek enflasyon devam ederken iş koşullarının kötüleşmesi halinde Fed'in "zorlu uzlaşmalarla" karşı karşıya kalabileceği konusunda uyardı. Gelecekteki kararların, enflasyon veya istihdamın ilgili hedeflerden ne kadar saptığına bağlı olacağını vurguladılar.

Haziran toplantısından bu yana Trump, büyük ABD ortaklarıyla hızlı ticaret müzakerelerine devam ediyor ve gümrük tarifesi takvimlerini sık sık ayarlıyor. Gümrük tarifelerini ilk olarak 2 Nisan'da duyuran Trump, o zamandan beri yabancı liderlere acil önlemler alınmadığı takdirde yüksek gümrük vergileri konusunda uyarıda bulunan bir dizi mektup gönderdi.

Bu tehditlere rağmen, son veriler yeni tarifelerin henüz geniş tabanlı fiyat artışlarına dönüşmediğini gösteriyor.

Tüketici fiyatları Mayıs ayında sadece %0,1 arttı ve enflasyon %2 hedefinin üzerinde kalmaya devam etse de son anketler kamuoyunun uzun vadeli enflasyon konusundaki endişelerinin azaldığını gösteriyor.

Tutanaklarda, birçok katılımcının, ticaret anlaşmalarına kısa sürede varılması, şirketlerin tedarik zincirlerini hızla uyarlaması veya işletmelerin maliyetleri kar marjları yoluyla karşılaması halinde, tarifelerin nihai enflasyonist etkisinin sınırlı kalabileceğine inandığı belirtildi.

Aynı zamanda, Haziran ayındaki tarım dışı istihdam 147.000 kişi artmış (110.000'lik beklentileri aşmış) ve işsizlik oranı beklenmedik şekilde %4,1'e düşmüş olmasına rağmen, iş büyümesi açıkça yavaşladı.

Öte yandan, tüketici harcamaları keskin bir şekilde zayıfladı. Kişisel tüketim harcamaları Mayıs ayında %0,1 düşerken, perakende satışları hanehalkı talebindeki yavaşlamayı yansıtarak %0,9 azaldı.

Nvidia, hisseleri Çarşamba günü %2,4 artışla hisse başına 164 dolara çıkarak, yapay zeka ile ilgili teknolojiye olan talebin sürekli artışından yararlanmaya devam ederek, dünyada 4 trilyon dolarlık piyasa değerine ulaşan ilk şirket oldu.

ABD'li şirket, 1 trilyon dolar sınırını ilk kez Haziran 2023'te aşmış ve o tarihten bu yana hızlı büyümesini sürdürmüştü.

Wedbush Securities'de teknoloji analisti olan Dan Ives, bu dönüm noktasını "Nvidia için tarihi bir an" olarak nitelendirerek şunları ekledi: "Şehirdeki tek oyun onlar; çipleri yeni altın ve petrol."

Nvidia hisseleri, küresel piyasaların ABD Başkanı Donald Trump liderliğindeki tırmanan ticaret savaşıyla sarsıldığı Nisan ayında düşüşe geçmişti. Trump'ın ticaret politikalarına ilişkin endişeler devam etmesine rağmen, Nvidia hisseleri ilkbahardan bu yana yükselişini sürdürerek bu son dönüm noktasına ulaştı.

Sekiz yıl önce, Nvidia hisseleri, AMD ile ekran kartı hakimiyeti rekabetinin etkisiyle bugünkü değerinin %1'inden daha az değere sahipti. Bugün ise, şirketin hızlı yükselişi, ChatGPT gibi üretken yapay zeka modellerine güç veren çiplere olan talebin artmasıyla bağlantılı.

Nvidia'nın çarpıcı yükselişi, şirketin CEO'su ve kurucu ortağı Jensen Huang'ı da yükseltti. Mark Zuckerberg, yakın zamanda Huang'ı "teknoloji dünyasının Taylor Swift'i" olarak adlandırdı. Bu, özellikle Tayvan'daki rock yıldızı benzeri statüsüne bir göndermeydi.

Şirketin yükselen piyasa değeri, ABD'deki genel ekonomik politikaların yol açtığı türbülansa rağmen Wall Street'in yapay zeka sektörüne olan güvenini yansıtıyor.

Nvidia, ilk çeyrekte yıllık bazda %69 artışla 44,1 milyar dolar gelir elde etti ve hisse başına düşen kazanç 0,81 dolara ulaştı.

Nvidia'yı bu kadar özel kılan nedir?

Kökenleri:

Nvidia, 1993 yılında, Denny's restoranında gerçekleşen ve artık meşhur olan bir toplantıda, belirli bir tür programlanabilir çip tasarlamaya odaklanarak kuruldu.

ABD çip pazarına uzun yıllar boyunca genel bilgisayar görevleri için CPU'lar (merkezi işlem birimleri) üreten Intel ve AMD hakim oldu.

Buna karşılık Nvidia, başlangıçta video oyunları ve grafik uygulamaları için kullanışlı olan, daha güçlü görüntü işleme yeteneklerine sahip GPU'larda (grafik işleme birimleri) uzmanlaştı.

Sonunda, GPU'ların paralel hesaplamaları CPU'lardan daha verimli bir şekilde gerçekleştirebildiği, bu sayede daha enerji verimli hale geldiği ve karmaşık hesaplama görevleri için daha uygun olduğu ortaya çıktı.

Zamanla, büyük çip üreticileri kendi GPU'larını üretmeye başladılar, ancak oyuna geç kaldılar. Nvidia, öncü olma avantajının yanı sıra geliştirici dostu bir yazılım paketi ve eşsiz hız ve verimlilikle büyük ölçekli GPU üretimine olanak tanıyan akıcı bir tedarik zincirine sahipti.

Örneğin, otomobil üreticileri sensörlerden gelen görsel verileri işleyen sürücü destek programlarında Nvidia yongalarını kullanmaya başladı. Artık tüm Tesla araçları Nvidia donanımına sahip. Yine de, 2020 yılına kadar Intel'in piyasa değeri Nvidia'nınkinden daha yüksekti.

COVID-19 ve yapay zeka patlaması

Pandemi sürecinde uzaktan çalışmaya geçiş, veri merkezlerine ve bulut hizmetlerine olan talep ve video oyunlarına olan ilginin artması Nvidia'nın gelirlerini hızlandırdı.

Daha sonra OpenAI öncülüğündeki Silikon Vadisi, yapay zekanın iş operasyonlarını dönüştürme potansiyelini fark etmeye başladı.

Yazılım ekosistemi ve verimli tedarik zinciri sayesinde Nvidia, yapay zekanın benimsenmesi için gereken bilgi işlem gücünü sağlamak için ideal bir konumdaydı.

Nvidia'nın serveti hızla yükseldi. Şirketin mevcut hisse senedi fiyatı yaklaşık 3 trilyon dolar değerinde ve Apple ile rekabet ediyor.

CEO Jensen Huang, geçmişte CNBC'ye verdiği bir röportajda, şirketin başarısının "beceri ve şansın" bir karışımı olduğunu belirterek şunları söyledi: "Bir gün yeni bir şeyin olacağına inanıyorduk ve geri kalanı için sadece biraz şans gerekiyordu. Bu öngörü değildi; hızlandırılmış bilgi işlemdi."

Günümüzde Amazon, Google, Meta, Microsoft ve Oracle gibi hemen hemen her büyük teknoloji firması Nvidia yongalarını kullanıyor.

Bloomberg, Nvidia'nın çiplerini "yapay zeka model eğitiminin omurgası" olarak tanımlarken, PNC analisti Amanda Agati, çiplerin hakimiyetini "neredeyse tam bir tekel" olarak nitelendirdi.

Moody's'in kıdemli başkan yardımcısı Raj Joshi, Nvidia'nın "yapay zeka altyapısında baskın oyuncu" olduğunu ve diğer şirketler onu yakalamak için yarışırken, Nvidia'nın GPU tasarımındaki 30 yıllık deneyiminin kendisine büyük bir avantaj sağladığını söyledi.

Joshi, Nvidia'nın sağlık gibi sektörlerde de lider olduğunu belirterek, "Bu pazarlarda da güçlü bir konuma sahipler" dedi.

Yakalama yarışı

Nvidia, benzersiz konumu sayesinde çipleri için yüksek fiyat talep edebiliyor. Bu çipler Tayvan'da üretiliyor ve o kadar nadir bulunuyor ki yapay zeka girişimleri sıklıkla tedarik sıkıntısından şikayet ediyor.

Biden yönetimi altında 2022'de çıkarılan CHIPS ve Bilim Yasası, yerli GPU üretimini artırmayı amaçlıyor, ancak ABD'nin talebi karşılayıp karşılayamayacağı konusunda şüpheler devam ediyor.

Ticaret Bakanı Gina Raimondo bu hafta şunları söyledi: "Yapay zeka şirketlerinin ihtiyaç duyduğu çip hacmi şaşırtıcı" ve bu duruma ayak uydurabilmek için daha fazla federal desteğe ihtiyaç duyulabileceğine işaret etti.

Yeni pazar dayanağı

Amanda Agati'ye göre, Nvidia'nın finansal performansı artık ABD hisse senedi endekslerinde büyük bir ağırlığa sahip. "Nvidia bir piyasa dayanağı haline geldi," dedi. "Veri yeni petrolse, Nvidia liderliği ele geçiriyor."

Başlangıçta oyun GPU'larıyla tanınan Nvidia, artık çoğu yapay zeka uygulamasının temelini oluşturuyor.

Gartner'dan Alan Priestley, Nvidia'yı "yapay zekanın etkinleştirilmesinde teknolojik lider" olarak tanımlarken, TechInsights'tan Dan Hutcheson, "Intel'in PC için olduğu şey, Nvidia'nın yapay zeka için olduğudur" dedi.

Örneğin ChatGPT, Microsoft'un süper bilgisayarındaki 10.000 Nvidia GPU'su üzerinde eğitildi. Bu, yapay zeka odaklı, bazıları halka açık, bazıları ise açık olmayan sistemlerden biri.

CB Insights'a göre Nvidia, yapay zeka odaklı GPU pazarının yaklaşık %95'ine hakim. Veri merkezlerinde kullanılan çiplerinin her biri yaklaşık 10.000 dolar, daha yeni ve daha güçlü versiyonlarının fiyatı ise daha da yüksek.

Peki Nvidia bu hakimiyeti nasıl elde etti?

Cevap, kendi teknolojisine cesur bir bahis oynamakta ve iyi bir zamanlamada yatıyor.

Nvidia, 1999 yılında daha iyi görüntü işleme için GPU'lar geliştirmeye başladı. 2006 yılında Stanford Üniversitesi araştırmacıları, yongaların matematiksel hesaplamaları hızlandırabileceğini keşfetti ve bu da Huang'ı GPU'ları programlanabilir hale getirmeye yatırım yapmaya yöneltti; böylece kullanım alanları grafiklerin ötesine uzandı.

Bu, modern yapay zekanın temeli oldu.

2012 yılında, yalnızca iki Nvidia çipi üzerinde eğitilen AlexNet adlı yapay zeka modeli tanıtıldı. Eğitim aylar değil, günler içinde tamamlandı ve araştırmacılar bunu fark etti.

Haber hızla yayıldı ve araştırmacılar yeni yapay zeka araçları geliştirmeye başladıkça Nvidia GPU'larına olan talep arttı.

Hakimiyet ve rekabet

Nvidia, yapay zekaya özel çipler ve kullanımı kolay yazılımlar geliştirerek rakiplerinin önüne geçti.

Metaphysic gibi girişimler, gerçekçi videolar üreten modeller eğitmek için Nvidia çiplerini kullanıyor; örneğin 2021'deki viral Tom Cruise deepfake'i.

"Nvidia'nın yerini tutacak hiçbir şey yok," dedi kurucu ortak Tom Graham. "Çok ilerideler."

Yine de Nvidia'nın hakimiyeti sarsılmaz değil. AMD, Intel gibi rakipler ve Graphcore gibi girişimler özel yapay zeka çipleri geliştiriyor.

Graphcore CEO'su Nigel Toon, "Yapay zekanın bugün var olduğu ve gelecekte gelişeceği şekline göre tasarlanmış bir işlemci geliştirdik" dedi ancak Nvidia ile rekabet etmenin zorlu bir mücadele olduğunu da kabul etti.

Nvidia'dan Ian Buck ise şu yanıtı verdi: "Herkesin artık yapay zekaya ihtiyacı var ve diğerlerinin de bunu desteklemede rollerini bulması gerekecek."

ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA), Çarşamba günü resmi haftalık ham petrol envanter verilerini yayınladı ve veriler stoklarda beklenmedik bir artış olduğunu gösterdi.

Resmi kuruma göre, ABD ham petrol stokları geçen hafta 7,1 milyon varil artarak 426,1 milyon varile yükseldi ve piyasaların 1,5 milyon varillik düşüş beklentisini aştı.

Bu arada benzin stokları 2,7 milyon varil azalarak 229,5 milyon varile, ısıtma yağı ve dizelin de içinde bulunduğu damıtık stokları ise 0,8 milyon varil azalarak 102,8 milyon varile geriledi.

ABD hisse senedi endeksleri, piyasaların gümrük vergisi politikasındaki gelişmeleri değerlendirmesi ve Fed toplantı tutanaklarının yayınlanmasını beklemesiyle Çarşamba günü işlemlere yükselişle başladı.

ABD Başkanı Donald Trump, Salı günü bakır ithalatına %50 gümrük vergisi getireceğini açıklayarak küresel ticaret savaşının kapsamını genişletti. Trump, uzun süredir tehdit edilen yarı iletken ve ilaç ürünlerine de gümrük vergilerinin yakında uygulanacağını sözlerine ekledi.

Açıklama, Trump'ın aralarında Güney Kore ve Japonya'nın da bulunduğu 14 ticaret ortağına sert gümrük vergileri getirmesinden bir gün sonra geldi. Trump ayrıca, Brezilya, Hindistan ve diğer BRICS ülkelerinden yapılan ithalatlara %10 gümrük vergisi uygulama tehdidini de yineledi.

Trump ayrıca, Federal Rezerv Başkanı Jerome Powell'a yönelik saldırılarını yineledi ve bir kez daha Powell'ın derhal istifa etmesini istedi.

ABD Merkez Bankası (Fed) bugün ilerleyen saatlerde en son toplantısının tutanaklarını açıklayacak ve piyasalar, merkez bankasının politika görünümüne ilişkin sinyalleri yakından izleyecek.

Piyasa performansına gelince, Dow Jones Sanayi Endeksi, GMT saatiyle 16:18 itibarıyla %0,1'den az (3 puana eşdeğer) artışla 44.240 puana yükseldi. Daha geniş kapsamlı S&P 500 endeksi %0,1 (7 puan) artışla 6.233 puana yükselirken, Nasdaq Composite endeksi %0,4 (80 puan) artışla 20.498 puana ulaştı.